Урьд.чилан хор.их төвд хариуцсан хэрг.ийнх нь холб.огдогч хо.ригдож байгаа тул Санж уулз.ахаар ажлын цаг дуусахаас өм.нөхөн очиж явав. Саяхан автоб.уснаас буусан болол.той бөгт.ийсөн эм.гэн охин.оо
суга.дан ам.индаа их л яара.ад байгаа бололтой түргэн түргэн а.лхалж, охин нь э.мгэнийг ихэд халам.жтай суга.дан алх.ахын зэрэгцээ гартаа ба.рьсан өмбөө цөмбөө боо.долтой зүйлдээ нилээд түү.ртэж байгаа
шинжтэй үе үе түрхэн зуур зогсоод цааш явдлаа үргэлжлүүлэхийг хар.сан Санж “Иш чаа.вас даа. Энэ эмэ.эгийн хүүхэд нь энд хор.игдсон бололтой. Зай.луул ажлын цаг дууса.хаас өмнө эргэж очи.хоор яарч
яваа юм байх даа. Хэцүү ч юм даа хө.өрхий. Машин ун.аагүй энэ хол газар ал.хана гэдэг хө.гшин хүнд хэц.үү дээ. Одоо тэгээд алхс.аар байтал нь эргэл.тийн цаг нь хааг.дчих байх даа. Үгүй нээрээ эрх
мэдэ.лтэйсэн бол энд хор.игдож байгаа хүмү.үсийг бүгдийг нь хийсэн хэрг.ийнх нь хүнд хөн.гөнөөр анги.лаад сан.амсар болго.омжгүй хө.нгөн хэ.рэг үйлд.сэн хүм.үүсийг бүгдийг нь су.ллаж дахиж хэ.рэг
хийх.гүй нөхцөл.ийг нь бүрдү.үлээд гэр гэрт нь хори.хсон. Ядаж манай хуул.ьчид хэрг.ийг үнэн мөн.өөр нь ший.дэж үгүй ядахнаа ар гэрийг нь адилхан шийтг.эхээ болим.оор юм даа. Ганц эргэ.лтийн бичиг өгөх гэж хэдэн өдөр яв.уулдаг, ганц гарын үсэг зур.уулах гэж гэ.мт хэрэгтэ.нтэй хар.ьцаж буй аятай өдөржин суу.лгаж хүндрүү.лдэгээ ядаж бо.льчих хэ.рэгтэй л дээ” гэж бодсоор нэг мэдэхнээ өнөө хоёрын дэргэд бараг тул.аад оч.чихсон байв. – Эмээ та хаа хү.рэх нь вэ? сууг.аад дөхөх юм уу. – Эмээ нь энү.үхэн тэр хо.рих газ.арт очих гээд гэсэн эмгэн Санжийг хүрг.ээд өгөх боловуу гэсэн шиг горьдл.огын хар.цаар харахад – Суу л даа эмээ. Би тийшээ явж байна гэсэн Санж сая эмгэн.тэй цуг яваа эмэг.тэйг тогтон харж зү.рх нь түг түгхийн цохи.лж эхлэв. Өнөөх ажил дээр нь таа.рсан ихэм.сэг бар.дам, дэгжин охи.н
дүр.ээрээ зо.гсож байлаа. Эмээгээ хал.амжтай нь ар.гагүй түш.сээр машины арын суу.далд суу.лгасан охин – Баярлалаа гээд инээв.хийлэхэд Санжийн зүр.хэнд наран м.андах шиг л болов. Анхны хар.цаар дур.лана гэж байдаг бол тэр өдөр энэ л охи.ныг анх хараад дурл.аж орхисноо Санж яахин мэдэх. – Зүгээрээ. би угаасаа тийшээ явж ба.йсан юм гэж ихэд тод хэлсэн Санж голын толиндоо охи.ныг хар.саар хөдлөв. “Ямар хөөрхөн охин гэхээрээ ийм байдаг байнаа. Яг л үлгэрт гардаг лу.сын гү.нж эсвэл тэнгэ.рийн дагина нь л ийм байдаг байхдаа” гэж бодсоноо бодлыг нь охин мэдчих юм шиг сан.агдахад ихэд санд.ран хаа.заа гишг.эж замын нуга.чаанд машинаа дээр дээр үсэр.гэн сэгсчү.үлсээр хоромхон хугацаанд урь.дчилан хор.их төв.ийн гадаа ирсэнээ “Өө ямар ч хур.дан ирчи.хэв дээ” хэмээн өөртөө
хара.мсан бодов. Чухам яг яага.ад байгаагаа Санж нэг л ойлг.охгүй байлаа. Эм.гэн охин хоёрыг Санжийн машинаас бу.ухад урд нь хэд хэдэн удаа цар.айг нь харж байсан өмг.өөлөгч Дарам тосч аваад цааш ява.хыг харсан Санж – Аан. Энэ хоёрын зор.ьж ирсэн хүн нь да.алтанд гарах гэж байгаа боло.лтой гэж өөртөө хэлээд цүнхээ ба.рьсаар буув. Санжийг уул.захаар очсон хүнт.эйгээ уул.зчихаад нилээд оро.йтон гарч иртэл өмг.өөлөгч нь явсан бололтой өнөө эмгэн, хөөрхөн ох.ин хоёр хэн нэгнийг хүлэ.эсэн байртай үү.дэнд сууж байв. – Хүүе та хоёр яваа.гүй байсан юм уу гэхэд эмгэн – Яваа.гүй ээ хүү минь. Эндээс гарч ирэх хүнээ хүлэ.эж байна гэж их л баяртай хэлээд ха.алга руу заав. – Ээ харла. Эндээс хүн сул.лагдсан хүн авч яв.ах юм уу. Та хоёрт тусла.чихаар машин тэр.эгтэй хүн б.айхгүй юм уу? Одоо ингээд ха.ранхуй ч болчихлоо. Жаахан удвал авт.обус ч зогсч.ихоно доо. – Үгүй уг нь хэдэн хүү.хэд минь байгаа л даа. Энэ зол.игийн охин л тэд
нарыг гуй.хгүй гэж зөрүүд.лээд гэсээр охин руугаа заавал охин инээм.сэглэж – Зүгээрээ. Сая асуусан. Авч явах хүни.йг маань гарг.аж байна гэсэн. Одоо уда.хгүй байх. автобусанд амжнаа гэв. Охины дуу нь хүр.тэл гайха.лтай уя.нгалаг сонсдоно. Санж ерөөс энэ охи.ныг хараад энэ хоёртой сууг.аад л баймаар са.нагдахад – Өө тэгвэл би хү.лээж байгаад та гурвыг хүр.гээд өгөе л дээ гэхэд эмгэн ихэд баярьлан охин харин гайхан ха.раад – Хэрэггүй ээ. Би хүнд төв.өг уд.ах дургүй гэв. – Зүгээрээ зүгээр. Нэг их төв.өг уда.ад байх юм байхгүй. Тэгээд ч наад эм.ээ чинь ядар.чихлаа. Чи ч яахав залуу хүүхэд. Эндээс гарах хүн чинь бас яд.арсан байгаа гэхэд өнөө охин дууга.рсангүй. – Намайг Санж гэдэг юм. Эрүүг.ийн хэрги.йн прок.урор. Хуу.ль зүйн зөвлө.гөө тусл.алцаа хэрэг.тэй бол надаас авч болно шүү. – Удвал. Та ч сайн хүн
юмаа. Бас шуда.рга хүн шиг сана.гдлаа. Тан шиг ийм шу.дарга хүн олон байга.асай гээд Удвал цааш ямар нэгийг хэ.лэх гэснээ болин үгээ зал.гихад Санж түүнийг эгц.лэн хараад охи.нтой харц тулг.аран ихэд сандрав. Нэг л тийм ихэм.сэг бард.ам төрх ийм нөхцөлд ч хадга.лаатай байгаад Санж гайхна. Удалгүй Удвалтай тун адилхан тура.нхай эмэ.гтэй дотроос гарч ирэхэд эмг.эн дуун ал.дан босч нүдэндээ нули.мс тунару.улсаар гараа сарв.айлган эмэгтэй рүү зүтгэлэв. – Ишш миний муу ээж. Тэнэг охиноо өрш.өөгөөрэй гэсээр гарч ирсэн эм.эгтэй эмгэ.ний хөлд сө.хрөн суу.хад эм.гэн уйлс.аар охи.ныхоо толго.йг илбэн нүүр нүдгүй үнс.энэ. – Эвий миний охин. Миний үр ам.ьд мэнд уул.заж чада.хгүй нь л гэж бод.ож байлаа. ашгүй дээ ээж нь охин.оо хэр.эг хийг.ээгүйг мэднээ. Миний үр яавч муу хэр.эг хийх хүн биш эмгэн зогсоо зай.гүй үглэн охи.ноо үнсэнэ. – Би арча.агүй өөд.гүй үр юм даа. Хөөрхий ээжи.йгээ дээлтэй нь хата.аж ийм газар ирүү.лэх гэж эмэгтэй бас үглэн ээжийгээ тэв.рэн уйлна. Удвалын нүдэнд нули.мс
мэл.трэн ирсэн ч гадагш гар.галгүй дотогш нь шимж залг.иад ээждээ үнсүү.лээд эмээгээ түш.сээр Санжийн маш.инд суун хотын зүг хөдлөв. Энэ гурван хүний уч.ралыг хаж.уунаас нь харж зогссон Санжийн дотор дэн.слэн тийм гэхийн арг.агүй нэгэн хал.уун дээш огшино. Ээж, охин, эмээ гурвыг гэрийнх нь гадаа буул.гасан Санж нэрийн хуудс.аа охи.нд өгөөд цааш хөдлөв. “Энэ охин над руу залг.ах болов уу. Би гэж тэн.эг толгой ядаж өөрийнх нь дуга.арыг авчи.хдаггүй” гэж өөрийгөө зэм.лэсээр гэр.ийнхээ зүг явж байв. ..Бүтэн нэг жил дөрвөн сар хоригдс.оны эцэст Тамир бат.лан даал.танд гарлаа. Хүнээс өндөр хүү.тэй мөнгө зээлж хүүн.д нь өөрт байсан бүхнээ өгөөд, ажил.ласан хугацааныхаа цалин.гийн ихэнхийг өгч байсан ч за.лилан мэх.элсэн гэх хий.гээгүй хэргий.нхээ төлөө шор.онд хор.игдож хани.лсан ханиа тэнгэ.рийн оро.нд мор.доход ч хажууд нь байгаагүйдээ баг.тран ба.гтран уйлна. Бяцхан хүүхдүүд нь ямар уха.антай хэрсүү болсныг,
хамгийн их сан.аа зовж байсан жаахан хүү Баяр нь жигтэйхэн том болчи.хсон ээжийгээ хү.лээж су.угааг хараад Тамир баярлах ч зөвхөн түүнд зори.улагдсан мэт хат.уу хувь тавила.ндаа багтр.ана. Түүнд үүсг.эгдсэн эрү.үгийн хэ.рэг эцэслэн ший.дэгдэх бол.оогүй байлаа. Тамирыг сулла.гдсан сурга.ар бөөн у.ур унтуу болсон Туяа өдөр бүр гэрт нь ирж хэ.рүүл хийж хүүхд.үүдийг нь а.йлгаж зов.ооно. Тэр хар газ.раас сулл.агдах л юм бол гарч ажил хийж охиндоо тусл.ана гэж боддог байсан Тамирт үнэндээ ажил хийх бо.ломж олдс.онгүй. Өглөө эр.тлэн ажилтай юм шиг прок.урорын үүд.энд очоод хар.иуцсан проку.ророо бүрт.гэж автал өдөр.жин хүлээлгийн танх.имд сууж орой ажил тарах цагаар л тэндээс гарна. Мятав про.курор, хуул.ийн сургу.ульд хамт сурч одооч найзалс.аар байгаа найз Галтынхаа захи.асаар уг нь Тамирыг үргэлжлүүлэн хорь.ж хэрг.ийг нь ула.йлган хүлэ.элгэж Тамираас хур.ааж авч мөнгө болг.ож болох бүхнийг
ху.рааж Туяад өгөөд Тамирын хэрги.йг шү.үх рүү шилж.үүлэх сон.ирхолтой ч олон жил хуу.лийн байгуул.лагад хамт ажиллаж эрүүг.ийн цагда.агийн газр.аас тэтгэвэ.ртээ гарсан турш.лагатай өмг.өөлөгч Дарамын хараа.наас тэдний үйл.дсэн хавт.аст хэргий.н алда.атай зүйл заалтууд мултарса.нгүйд яаж ч чада.лгүй Тамирыг сулл.ажээ. Гэхдээ Дарамын мөн.гөнд дуртай шуна.лтай занг анд.ахгүй мэдэх Мятав, Галттай зөвлөл.дөн эхлээд Тамирыг өмгөөлөгч.ийнх нь хүсэлтээр батлан даалта.нд гаргаж галыг нам.даагаад цаашид Дарамд мөн.гө өгч өөрийн талд элсү.үлэхээр тохир.олцоод Тамирыг сулл.ажээ. Галт хэдийгээр хуу.ль бус үйл.дэл хийж ядар.сан муу эм.эгтэйд дэндүү хат.уу ханда.ад байгаагаа мэдэ.х ч төрсөн ганц дүү Туяагийнхаа үгээр бүхнийг хий.ж байлаа. Тамираас одоо авах зүйл юу ч байх.гүй ч яага.ад ч юм Туяа Тамирт өши.рхөн түүнийг шоро.нгийн хада.ас
болгохдоо л болгоно гэж з.анах аж. Шү.үх рүү хэрги.йг нь шилж.үүлэн зал.илан мэх.лэх гэмт хэр.гийг амьдр.алын хэвш.ил бол.госон заср.ашгүй рец.едив гэмт хэр.эгтэн, мөрдөн байцаа.лтаас оргон зайл.сан зэргээр Тамирын хэр.гийг хүндр.үүлэх нөхцөлтэ.йгөөр про.курорын зүгээс хавтаст хэрэ.гт нь ту.сгасан байв. хэрэ.г нь шү.үх рүү ж.илжсэн тул Тамир өдөр бүр бүртгү.үлэх гэж очоод өдө.ржин сууж орой ажил тарахад гардаг нь хөнгө.рөн долоо хоногт нэг удаа шүү.х дээр очиж бү.ртгүүлдэг болов. Өмгө.өлөгч нь байсгээд л мө.нгө нэхэх нь тэдэнд ихээхэн төв.өгтэй байлаа. Шү.үх хур.лын тов зарла.гдсан тул тэд дотроо ихэд айд.астай өдөр хоногийг өнгө.рөөнө. Өмг.өөлөгч нь шүүх х.уралд орол.цоход хоёр сая төгрөг өгө.өрэй үгүй бол оролц.охгүй гэж нэхсэн тул Удвал, Тамир хоёр өмгөө.лөгчдөө мөн.гө олж өгөхөөр өдөр шөн.өгүй ажиллаж байв. Мятавын зааснаар
Туяа Дарамтай уул.зан нилээд тох.илог зоог.ийн газарт сууна. Тэдний ширээн дээр үнэ.тэй виск.и, ус ундаа, шар ай.раг элдэв амттан, зууш дүүрэн өрөө.стэй харагдана. Чамгүй цара.йлаг дэгжин бүсгүй түүнийг нүүр дүүрэн инээмс.эглэсээр танимха.йран угтахад өөрөөс нь нилээд хэд дүү.мэд бүсг.үйн нүүрэмгий байд.алд ихээхэн хөөрсөн Дарам эмэгт.эйтэй вис.ки тулг.ан ууж ажил хэрэг ярил.цсаар нилээд хал.амцсан суув. – За тэгэхээр нөхөр минь чи миний үйлчлү.үлэгч Тамирын эс.рэг юм л хи.йлгэх гээд байнаа даа. Би тэр хөөр.хий эмэ.гтэйг өрөв.дөөд байгаа юм. Тэрний тэр гурван нялх хүүхдийг бас өрө.вдөөд байна л даа. – Үгүй ээ та тэр хүнийг сайн тан.иагүй байна. Наанаа өрө.вдөлтэй царай гарг.ачихаад тэр чинь жин.хэнэ шул.ам. Тэгээд ч би таныг хоос.он орх.ихгүй ш дээ. Би танд шууд гурван сая төгрөг өгье. Одоо бэлнээр тоол.оод өгсөн ч болно. – Би уг нь шу.дарга хүн л дээ. Шуд.арга үнэний талд л зогсоно. Чи чухам яагаад тэр
эмэг.тэйг ингэж их үзэ.н яда.ад байгаа чинь надад их сон.ин байна л даа. – Үгүй юу л даа өмгөө.лөгчөө. Би ч нэг их тэрнийг үзэн яда.ад байсан юм алга л даа. Би чинь тэрэнд өчнө.өн мөн.гөө өгөөд алд.чихсан хүн шүү дээ. Тэгээд өрөн.дөө тэрний хашаа байшинг авъя гэтэл өг.сөнгүй. Хашаа байшингаа өгөхийн оро.нд шор.онд су.усан нь дээр гэнээ. Гэтэл тэдний охин нь өнөөх хашаа байшингаа зарч.ихаж байгаа юм даа. Зараа.д өрнө.өсөө жаахан ч гэсэн хаса.ж хэдэн төгрөг өг.сөн бол яая гэхсэн. Гэтэл үгүй ш дээ. өөрсдөө бай.ранд ороод явчих.аж байгаа юм чинь. – Үгүй тэгээд тэр хашаа байш.ингаас өөр юм бай.хгүй юм бол заавал тэрнийг шор.онд яв.уулж яах юм. Харин авч үлд.ээд ажил хий.лгэж олсон мө.нгийг нь аваад сууж байвал чамд хэр.эгтэй юм бишүү. – Үгүй л дээ өмгө.өлөгчөө. Цаадах чинь шу.лам гэж би таньд хэлээ биз дээ. Би тэдний гэрт нь зориуд оч.иж үзс.эн юм.
Хойморьтоо ал.тан бур.хан тавич.ихсан байгаа байхгүй юу. Тэр бурх.анаа зараа.д л хэдэн төгрө.гийг минь өгөөд асуудлаа шийд.эхийн оронд шо.ронг сонго.од байгаа хүүхэн дээ. – Үгүй тэгээд ал.тан бу.рхан мөн ч юмуу биш ч юмуу хэн мэдлээ. Гуулин бур.хан байвал яана. Шал дэмий юмны төлөө хүн.ий хувь тавил.ангаар тоглох гээд байгаа юм биш биз чи. – За яа.лаа гэж дээ. Би чинь өчнөөн жил эртний эдлэл.ийн худ.алдаа эр.хэлсэн хүн. Ал.т, гууль, шарм.ал гурвыг хара.ад л ялгана. Ал.т алтдаа бүр Өнд.өр гэгэ.эний хий.цийн бу.рхан байхыг би өөрийнхөө энэ хоёр цэ.хэр нү.дээр харсан. Шү.үхээс ямар нэгэн я.л авч.ихвал олон жил шоро.нд су.ухгүйн тулд тэр надад алт.ан бурхан.аа өгч л таа.раа шү дээ. тэр цагт нь та жинхэн.ээсээ өмгөө.лөөд шор.онгоос гарга.чихаж болно биз дээ аан гээд Туяа өмгөөл.өгчийн юу хэлэхийг хүлээн нүдн.ийхээ бу.лангаар ширтэв. – Тэр ч тийм амар асу.удал бишээ. Яахав үнэ.хээр а.лтан б.урхан мөн байгаад би чамд авч
өгөөд хо.хирлыг чинь бара.гдууллаа гэж бодъё. Надад ямар аш.игтай юм бэ дээ. – Би танд одоо гурван сая төгрөг өгнө. Тэгээд алт.ан бур.хан надад ирсэн цагт дахиад таван сая төгрөг өгнө гэхэд их мөнг.өний сураг сонс.сон Дарам өмгө.өлөгчийн нүүрэнд инээвх.ийлэл тодрон – За барьчихая гээд өмнөх хунда.гатайгаа өргөв. Тэд тас тас хөхр.өлдөн хунда.гатайгаа тулга.цгааж град.ус өндөртэй виски.ндээ халц.гаан хэзээний амра.гууд шиг үе үе үнсэ.лцэнэ. Өнгө мө.нгөнд сохо.рсон тэдэнд яда.рсан нэгний хувь тави.ланг ха.рлуулан нэгэн айлын амьд.ралыг тэр чигт сүйрү.үлэх тийм ч хэ.цүү биш бололтой. Там.ирын өргө.ж авсан эцэг, эхээс өв зал.ган уламж.илж ирсэн Ногоон дарь эх бурхан цэв.эр ал.тан бур.хан гэдгийг Тамир өөрөө ч одоог
хүрт.эл мэдэ.хгүй байхад шуна.лын дэв болсон Туяа ганц хара.ад л мэдчих.ээд хөөрхий бү.сгүйг ийнхүү тамл.аж тарчи.лгаад байгааг тэд үл мэднэ. Ганц өмөг түшиг болон хуул.ийн өмнө өмгө.өлөх өмгө.өлөгчөө ийнхүү эсрэг талд.аа орж үнэн.ий төлөө бус мөнгө.ний талд үйл.члэх гэж байгааг ээж охин хоёр үл мэдэн өмгөө.ллийн хөлсөө олохоор өдөр шө.нөгүй ажи.ллаж байлаа…
