Хаврын хавсарга исгэрсэн тэр нэг өдөр Хажидмаа орой.хон хэрд сууж байснаа гэнэт охи.н дээрээ очм.оор сан.агдаад болох биш. Байж су.уж яд.ахдаа Дамдингийнд гүйн орлоо. Өнөөдөр намайг тэтгэ.вэрт
гарг.ачихлаа. Одоо яажшуу амьда.рдаг юм билээ Зүгээр дээ эгч минь, ам.ьд улс байна арг.а нь олд.ож л таараа, тэгээд ч хоёр хүү чинь гайг.үй ява.а боло.хоор болж л таарна Харин тийм, энэ том хүү ч
мэ.дэхгүй ээ, арх.инд тол.гойгоо хэт мэдүү.лээд эхнэр хүү.хдээ зов.оогоод болох биш. Овоо ну.уж хаа.даг байсан одоо нам.айг хүн байна чинээ тоо.хоо болилоо. Бага хүү хойноо их том бо.лсон байна
гэнэ. Тэр нь юу гэсэн үг вэ гэхээр шо.олоод та ойлг.охгүй гээд халг.аах биш, охин ойр.доо бүр муу.даад байдаг. Эмч.илгээ нь ч үйлчл.эхээ байж их зо.вж байна даа. Хөөрхий Цэдэн байга.агүй бол би хаанаа ч
хү.рэхгүй нь ээ. Азааг манай руу юмуу, эгчрүүгээ очи.хоор уу.рлаад байна гэх юм. Ямар юм нь шүглэ.чихээрээ ингэ.дэг байнаа бу.рхан минь. Яг энэ үеэр би аж.илгүй, гадуур ид.эж уух юм ч хово.рдоод…
Харин тиймээ, энэ улс орны бай.дал мөн хэц.үү бо.лж байна шүү…хоёулаа хан.ьдаа Хатанзаяа дээр оч.оод ирнэ үү дээ. Би ч ойрд очс.онгүй. Тэр хоёр ган.гар гу.нгар хийн явс.аар эмн.элэг дээр ирвэл Хатанзаяаг сэхэ.эний тасаг.руу шил.жсэн өглөө ухаан алд.аад уха.ан о.рохгүй байна….хэмээхэд Хажидмаа орж бол.охгүй юмуу дүү минь, ээж нь ор.вол яах ч юм билээ Уг нь хор.иотой, тэгэхдээ та эдгэ.эрийг өм.сөөд ордоо. Орон дээр я.с а.рьс болсон уха.ангүй хэвт.эж байгаа охин.оо хар.аад өөрийн эрх.гүй нул.имс уна.ган хажууд нь суу.ж үсийг нь илбэлээ. Тэрээр тол.гойг нь өрг.өн энгэ.ртээ тэвр.ээд: Хичнээн ч жил энэ муу.хай өв.чнөөр ша.налав даа охин минь. Одоо уха.ан орв.ол ээж нь ава.ад га.рдаг юм билүү. Хажуудаа илүү гэр бар.иад ч болов
дэ.ргэдээ авъя. Тэртэй тэр.гүй манай.хаар орж га.рдаг улсг.үй болсон. Сүрье.этэй айл гээд аль эрт.нээс цэр.вэх болсон. Чи минь одоо л уха.ан орч.их, ээж нь бол.охгүй бол авч хөдөө гар.сан ч яахав. Эртхэн энэ эм.нэлгээс чама.йгаа га.ргах минь яалаа. Хоёр хүү.хдэд чинь халд.аачихгүй гэсэндээ эмчи.йн үгэнд ороод өдий болтол чама.йгаа ямар их зово.овдоо. Хүн жаахан ч гэсэн жа.ргаж үз.дэг байтал миний охин арай дэн.дүү их зов.лоо. Сайхан бүсгүй жарг.адаггүй гэдэг үгийг ээж нь одоо өөрийн би.еэр амс.аж байна….ээжийгээ уучл.аарай охин минь тэрээр хич.нээн удс.аныг мэдэхгүй тийнхүү суу.тал нэг дох.ио үргэл.жлэн дууга.раад эхэллээ. Тэр дуунаар суви.лагч орж ирснээ эгчээ та түр гад.аа хүл.ээж бай…эмч ээ… Хүрэлбаатар эмнэ.лгийн хана
на.лан гуй.ван зогсоно. Тэрээр ихэд б.иеэ бар.ьж байгаа нь ха.рваас илт. Хажидмаа хоёр хүүхдээ хоёр тал.даа тэв.рэн, Дамдин шал.ан дээр өрөө.сөн хөл.өө жийн суужээ. Сэх.ээний та.сгаас Азаа гарч ирж Ээжээ та гурав ордоо сая уха.ан оро.х шиг боллоо, май энийг ө.мсчих, миний хоёр дүү амн.ы хаа.лтаа авч бол.охгүй шүү за…тэр гурвыг ор.вол Хатанзаяа арай ядан инээм.сэглэн гараа өр.гөх гэсэн бол.овч даа.сангүй. Хоёр хүүхэд нь үүдэ.нд бишү.үрхэнгүй зог.соход Хажидмаа Миний хүүх.дүүд ээж.дээ очиж үнс.үүл…Ургахнар алхс.аар хажууд нь суугаа Цэдэнтэй зэр.эгцэн ээжийгээ га.йхан харвал Хатанзаяа нэг юм хэ.лсэн ч дуул.дсангүй. Цэдэн чихээ ойрт.уулан сонс.оод Миний охин том бол.оод сайн зу.раач боло.орой, эмээгээ дүүгээ сайн хара.арай…ээжийгээ ууч.лаарай. Тэрээр тол.гой дохин ярьж чад.ахгүй байгаа
ээж.ийгээ хараад өө.рийн эрх.гүй нул.имс унагав, ээждээ үнсү.үлж байхдаа биед нь нэвт шинг.эсэн эмн.ий үн.эрт хамар нь цор.гин найта.ахад Хатанзаяа нүд.ээрээ инэ.эвхийлээд: Миний охин ээжи.йнхээ үнэ.рийг ч мэд.эхгүй үлд.лээ дээ гэхийг Цэдэнгээс өөр хэн ч дуу.лсангүй. Дараа нь Хажидмаа хүүг нь хөт.лөн ээждээ үн.сүүл гэхэд нь Учрал гайхан эмээр.үүгээ нэг харснаа эгчи.йгээ дуу.райн дух.аа өгвөл Иш энэ хүү ээж нь гэж ям.арч хүн байд.гийг м.эдэхгүй… Миний охин битгий эл.дэв юм боддоо. Одоо хоёр хүү.хэд нь бай.нга ир.ж байна, хүүхэд эхи.йгээ мэд.эхгүй байна гэж бай.хгүй ээ…гэж хэ.лж байхдаа сэт.гэлээ маш ихэ.эр хата.мжлан барьж байв. Орой жижүүр эмч ирэн үз.ээд одоо уд.ахгүй болж. Бид юу ч бол.сон чад.ах бүхнээ
хийе, тэгэхдээ энэ шө.нийг авах бо.лов уу…тэд бүх арга хэм.жээгээ авса.ны дараа нилэ.эн байз.наж байгаад Хатанзаяа нүдээ нээн хоёр хүүх.дээ дуу.даж билээ. Найдв.аргүй болсныг дуул.аад ийнхүү Дамдин яван бү.гдийг нь цугл.уулж ир.сэн нь энэ. Хоёр хүүх.дээ гарс.ны дараа Хатанзаяагийн ша.нхыг даган нул.имс ур.саж Ээжээ охи.ноо уучлаарай…би таниа.саа түрүү.лээд яв.ах бо.лох нь дээ. Тандаа хоёр үр.ээ орхи.од явлаа, та сайн хүн бо.лгоноо, би сан.аа ам.ар байна. Гонгор дээрээ, аав дээрээ очо.од бид гурав та хэди.йгээ хар.аад л суу.ж байя даа… Миний охин би.тгий их юм ярь, ядар.чихлаа Цэдээн чамд би баярлалаа…үхэх.дээ өр.тэй үлд.мээргүй байна, энэ миний сэтгэ.лийн бэл.эг шүү…хоолны шургу.улганы дээд талын нүд.ний
хулд.аасыг сө.хөж үзэ.эрэй…би…би…тэрээр үгээ гүйц.ээж ча.далгүй энэ мөч.ид ам.ьсгал хур.аалаа. Хажидмаа сө.хрөн сууж охи.ныхоо гар.ыг илб.эн хац.артаа наахад Цэдэн юу хийхээ мэ.дэхгүй хол.хиж байснаа эмч дууда.хаар өрөө.нөөс гарав. “5 жилийн дараа” Миний охин жаахан га.рч орж тогло л доо, хичээл.ээсээ ирч.ихээд л өдөр.жин ном бариад, нэг бол зураг зура.ад суу.чих юм Эмээ надад н.айз бай.хгүй ээ, миний ганц на.йз чинь энэ ном.нууд бай.хгүй юу Юу гэсэн үг вэ ох.ин минь…тэрээр охиноо хар.аад өөрийн эр.хгүй өр.өвдөв. Нэг ээл.жийн хувц.саа байнга уга.аж арч.илж өм.сөнө. Өнөөх нь элэ.гдээд хэдэн да.вхар нөх.өөс бол.чихсон, хоёр хү.үгээ ээжээс нь хой.ш ингэж ч яв.уулах гэж
дээ. Би ээж.ид нь юу гэж ам.лалаа. Ер нь ингэж бай.хаар хашаа бай.шингаа за.рж нэг газр.ын сахи.улаар оръё, Хүрэлбаатар гэж ура.гшгүй юм ха.р уса.нд тол.гойгоо мэ.дүүлээд бүр биднийг хайх.рахаа байлаа, хөөрхий бэр минь яаж зохиц.уулдаг юм ну.уж ха.аж хэдэн юм өгдө.гсөн…энэ сайх.ан хүү.хнийг гом.доочих вий дээ, хүний тэ.сгэл нэг л өдөр алд.уурна даа. Бага хүү нэг ир.эхгүй юм байх даа, тэндээ эхн.эр авч байр са.втай болон суур.ьшиж байгаа гэж хү.нээр хэлү.үлсэн байсан. Хаана явах нь яа.хав мэнд са.йн л явж байвал….хэмээн бод.он суу.тал Ургахнар хоолоо хийхээр номоо хой.ш тави.н бо.сох харагдана. Охин эхнээсээ ту.сад ороо.д бид гурав ингээ.д нэг эр.үүл саруул шиг явж бай.вал учирт.айсан Эгчээ ямар хоол хийх
гэж бай.гаа юм бэ? хэмээн хичэ.элээ хийн суусан Учрал асу.увал Ямар байхав, хийд.гээ л хийнэ дээ, алив ногоо арил.гаадах Өө дахиад л гури.лтай хо.ол уу…хэзээ нэг өөр хоо.л ид.эх болж байнаа Эмээд гурил.тай шөл сайн, чи бид хоёр юу ч идс.эн яахав…ногоо арил.гах уу үгүй юу Би даалгавраа хий.ж бай.хад даа Алив эмээ нь ари.лгаад өгөх үү Өө энэ эмээ дандаа ин.гээд Учралын урд.уур орж эрхл.үүлнээ, би ямар чада.хгүйдээ хэл.сэн биш За гуравхан төмс юу байхав дээ…эмээ нь Зүгээрээ эмээ би хийчихье…тэр гурав ийнхүү суу.ж байтал хашааны ха.алга нү.дэн Азжаргал хоёр хүүхдээ дагуу.лсаар ороод ирлээ. Хоёр хүүхэд нь уйлс.андаа нүүр ам нь халт.артан, Азжаргалын үс нь сэ.гсийн ур.уул нь дорв.ойн хав.даж ар дагзна.ас нь хү.зүүг нь
даган ц.ус шүүр.эн хатс.ан харагдана. Ээ элээ минь…алив эм.ээдээ ир, хүүхэд ай.лгаад, миний охин зүгэ.эр үү. Азжаргал юу ч хэ.лж чада.лгүй доош суун уй.лчихав. Ургахнар алч.уур нор.гон хүзүүн дээрх ц.усыг нь ар.чиж өг.төл толгой нь ар дагзн.ыхаа дээх нь талд хага.рсан ха.рагдана Эмээ эгчи.йн толгой хагарч.ихсан байна ш дээ… Юу…ямар зав.аан зэр.лэг амь.тан бэ, хүн үү адг.уус уу энэ чинь…алив эмн.элэг явъя, энэ хэдийг Дамдинг.ийнд хэлээд үлдэ.эе, бос охин минь Ээжээ уучлаарай…бид гурав хөөг.дөөд гар.аад ирлээ…эмн.элэг ява.ад хэ.рэггүй ээ…энэ үед гадаа тас ня.с хийн хаш.ааны ха.алга савч.их дуулд.ахад бүгд ай.н хяр.сан туу.лай мэт Хажидмаагийн ар.аар орон нуугда.хад гэрийн ха.алга хүч.тэй татса.ар Хүрэлбаатар нүд нь
улаан.аараа эрг.элдэн ам.наас нь цагаа.н хөө.с саха.рсан амьт.ан ороо.д ирэв. Аан чи м.уу ээж.ид хов зө.өж яв.на уу…хө хө хө…яриагаа ду.усга дуусга…алн.аа ча.майг хэмээн да.йрахад Ургахнар зөр.өн гүйж гар.аад хөл.ийн ху.рд мэд.эн Дамдин ахын.хруугаа гүйлээ. Тэр хоёрыг ир.эхэд гадаа тогло.ж байсан хүү.хдүүд хаш.ааных нь тэнд овоо.рон хэрэ.гт дурлана. Гэрт Хүрэлбаатар галз.уу мэт хашг.ачин юм түчиг.нүүлж хүүхд.үүд нь ори.лолдон тэр хавиар нэг дуу ха.дах аж. Үүнтэй зэрэгцэн хэн дууд.сан нь мэдэ.хгүй эрг.үүлийн хоёр ца.гдаа ам.рыг эрье гэсээр х.үрээд ирэв. Аан муу зулба.сга чи цаг.даа дууд.аад ирэв үү, гайгүй ээ чи нам.айг со.гтуу гэж бод.ож байна уу хэмээн шү.лсээ үсчү.үлэн Ургахнар уруу агсар.ахад тэрээр айса.ндаа Дамдингийн ара.ар орж өөрийн эр.хгүй эх.эр тат.ан уй.лах аж. Дамдин
гудамж.инд байх хүүхдү.үдэд хандан том дууг.аар Юугаа хар.сан юм…хүн үзэ.эгүй моньднуу.дуу хэмээхэд бүгд нирх.ийн таран одов. Иш охин минь ингэж амь.дарна ч гэж юу ба.йхав. Хоёр хүүхдээ бод, энэ хүн засра.хаасаа өн.гөрч, хичнээн жил гар хө.лийнх нь шү.үс бо.лж явах вэ. Ээж нь ча.мд гом.дохгүй ээ, энэ муу заяа.ндаа л гомд.ож байна…одоо бай.хгүй байгаа дээр нь оло.хгүй га.зар я.ваад өг охин минь Ээжээ намайг уучл.аарай…эрүүл боло.хоороо ууч.лал гуй.гаад өөрийн уха.ангүй байсан, амьд.ралаа бод, хүүхдү.үдээ бод…дахиж би хэзээ ч инг.эхгүй гэж хэлэ.хээр нь нээрээ л за.сарч бай.гаа юм болов уу гэж итгэ.сээр өдий хүрлээ. Би үнэх.ээр яах.аа мэд.эхгүй байна. Ээж нь юм сан.ахгүй ээ…харин хотод бай.вал ца.адах чинь танил тал ихтэй хүн яаж ийж бай.гаад олоод о.чно хол.хон явж үз ох.ин минь Тэр
найзу.удаас нь одоо ба.раг хүн бай.хгүй ээ…бүгдэд нь агс.ан тавиад өөрө.өсөө холду.улчихсан. Найм.аагаа ч хи.йхгүй, байгаа хэдээ ууга.ад д.уусч байна. Заримдаа ч бид бараг хоос.он хо.нох дээрээ ту.лчихаад байгаа Тиймүү, чи минь яаж бо.лгож байна…хүний ня.лх охин үр.ийг авч сууч.ихаад инг.эж ч зо.воох гэж…. За бид гурав гэртээ ха.ръя даа…уучл.аарай өөр оч.их газ.ар байса.нгүй энд хүр.ээд ирлээ. Зүгээр ээ….ээж нь гом.дохгүй шүү, энэ хоёр хүү.хэд нь эц.гээ жигш.иж байсн.аас байдаг гээд бо.доод явж ба.йсан нь дээр биз дээ….ээж нь гом.дохгүй ээ охинд.оо хэмээн байн байн үглэс.ээр тэр гурвыг хаш.ааны үүд.энд хүр.гэж өгөх.өд гадаа аль хэдийн гэгээ таср.ан хара.нхуй но.ёлсон байлаа. Маргааш нь Хажидмаа бас чиг хүү нь юм боло.хоор санаа зо.внин яасан бол хэм.ээн хо.рооны цагд.аагийн хэс.эг дээр оч.ин асу.увал бүрт.гэл үзэ.эд эхнэр нь өнөө өгл.өө ирээд
гомд.олгүй гээд гар.ын үсэг зур.аад явсан, тэгэхдээ гурван хоног саатуулаг.даад гарна хэмэ.эсэнд баярл.ахын мөн болон байсан хэдэн төг.рөгөөрөө дэ.лгүүр орж юм ав.ах гэтэл оли.гтой юм ч бай.сангүй. Тэрээр хүүг.ийнхээ гэрт очи.ж хонх дар.вал ач охин нь онгой.лгон өгснөө ээжээ эмээ ирлээ хэмээн ор.илов. Хажидмаа гэрт ор.оод дор нь уч.рыг ойлгов. Бэр нь нэгэнт ши.йджээ. Ээжийгээ ингэ.эд оро.од ирнэ чинээ санаа.гүй байсан Азжаргал гэм хий.сэн аятай хулм.алзан хийж байсан ажлаа орх.ин цай ая.галж өг.төл Хажидмаа аажу.ухан о.очин суу.снаа ач охин, хүү хоёроо дуу.дан өвр.өө ухан байгаа хэдэн төгрө.гөө гарг.ан өгч үн.сээд Миний охин ээ.жээсээ зо.вох юу байхав дээ. Энэ хоёрыг минь са.йн хүн болг.оорой. Үйл.ийн үрэ.э ээж нь өөр.өө л үүрье. Чи хаана ч явсан алза.хгүй ээ, ээж нь итг.эж байна. Хүнийг
хай.рлах ама.рхан, хайр.ыг да.ах хэц.үү гэд.эг юм билээ. Ээж яах.нав дээ, та гуравт мө.нгө хэр.эгтэй, би жаахан хаш.рааж бай.гаад бу.цаад ирье гэж бо.доод… Хэрэг.гүй дээ охин минь…энэ хү.ний з.асрах нь юу л бол, тэгэхдээ юмыг яаж мэдэ.хэв, уг нь уг хүн нь тийм ч яад.гаа алдч.ихсан хүн биш юм.сан, энэ х.ар ус.анд толг.ойгоо хэтэр.хий мэдүү.лчихлээ дээ…тэрээр ингэж хэл.ээд гэрийг нь гү.йлгэн харлаа. Гэрт нь бүт.эн юм ба.раг алга, хү.йт д.аан хэзээ ийм бай.лаа даа гэмээр хара.гдахад битүүхэн ш.үүрс алд.аад тэдн.ийхээс гарав. Үүнээс хэд хоногийн дараа Хажидмаа хоёр хүүхэдт.эйгээ хоол.лон суутал хаша.аных нь хаа.лгыг нэг хүн ха.р хүчэ.эрээ нүд.эн ор.илох аж. Хүрэлбаа.тарын дууг сонс.оод хоёр хүүхэд нь бүл.тгэнэн санд.рахад Хажидмаа очин ха.алга та.йлбал хүү нь со.гтуу зо.гсож ядан шү.лсээ
үсчү.үлэн Тэр муу зулб.асга хаа.на байна, чи нам.айг цаг.даад ба.рьж өгч, та нар хуйв.алдан эхн.эр хүү.хдийг минь явуу.лсан биз дээ. Хаана байна…ала.ад өгь.е гэх дуун гарахад Ургахнар айс.андаа чи.чирч байв. Эгчээ та н.уугд эмээ бид хоёр арг.алъя, хурдла.арай зөр.өөд гар.аарай, Дамдин ахынд оч…тэгтэл ч ха.алга дэлг.эгдэхэд Ургахнар суган доо.гуур нь гарч хөл.ийн хурд.аар зугт.ан гүйлээ. Хойноос нь хө.өх гэхэд Хажидмаа, Учрал хоёр зуурал.даж арайхийн тогт.оов. Нэлээн ор.ой бол.сон хойно нөгөө хоёр түүнийг ава.хаар ирж гурв.уул гэрл.үүгээ дуу шу.угүй зэрэг.цэн алхана. Маргааш нь Цэдэн тэднийг эрг.эхээр ирэхэд Хажидмаа учраа хэ.лэн Цэдэн минь энэ том хүү одоо бидн.ийг амр.аахгүй болол.той эгч нь энэ хашаа байшингаа зар.аад хаашаа ч хам.аагүй нүү.мээр байна, эндээс л н.үүж байвал хааш.аа ч
байсан яахав хэмээн арг.аа баран хэл.эхэд За та хэд түр тэ.сч ба.йгаарай, би нэг арга бо.дъё уда.хгүй ирнэ ээ гээд гарав. Хүрэлбаатар овоо хоёр хоног үзэгдс.энгүй, гуравдах хоногийн орой хаа холоос дуу нь дуулд.ахад охин хүү хоёр үс.эрч гаран үүд.нийхээ пи.нд орж бие биедээ шиг.дэн чи.чрэн суулаа. Хүрэлбаатар орж ир.ээд аг.сан тав.ин арай л Хажидмааг бар.ьж авч зо.дохоос наа.хнуур дөвчи.гнөж хамаг ю.мыг нь ши.длэн хэмхчэ.эд хараа.лаа урс.гасаар арайх.ийн явлаа. Эхэр та.тан зо.гсох хоёр хүүх.дээ тайвш.руулаад гурвуул хам.жин ундуй сун.дуй гэрээ цэвэр.лэн шөнө дунд сая нэг юм ду.усав. Тэр бүтэн сайндаа Цэдэн хүрч ирээд их л баярта.йгаар Хажидмаа эгчээ би танд аж.ил олсон. Та үйлдв.эрийн хашаанд сах.иулаар су.ух боллоо доо.
Одоо та гурав минь алз.ахгүй ээ гэхэд нөгөө гурав ч баярлан нүү.хэд бэл.дэн юмаа багл.аж эхлэв. Буянаа нэм хүү минь…энэ хаша.агаа яа.даг билээ? Би хүн ха.йж байгаа Дамдин ах бид хоёр зохи.цуулчихна, та санаа зово.лтгүй ээ. Хажидмаа гэрээ нар зөв гур.ав тойрон арца.ар ар.иулж явахдаа ама.ндаа нэгийг шив.нэн нул.имсаа сэм ар.чиж байгаа хар.агдана. Анх хан.ьтайгаа энд нүү.ж ирсэ.нээс хойш яма.рч их юм үзэв дээ. Тэрээр сэт.гэл нь нэг л хорго.донгуй ханаа гар.аараа илэн хуу.чин бүхнээ нэ.хэн д.урсаж буй мэт сан.аа алд.ан зо.гсох энэ үест Дамдин амьсга.адан таягаа тачигн.уулсаар хүрч ир.ээд Эгч минь арай инг.ээд шууд ява.х гэж байсан юм биш биз дээ, манай.хаар орж хоол, цай идч.ихээд хөдөл дөө, дүү нь байнга эрг.эж тойрч бай.ж чад.ахгүй ч боломжо.ороо очиж байна. Та биеэ бод.ож яваарай, одоо
хөдлө.хгүй бол өнө.өх чинь хүрч ир.ээд бас сү.йд хийх вий гэхэд Хажидмаа толгой дох.иод нэгэнтээ эргэн ха.рж санаа алда.ад хаалгаа аажу.ухан хаалаа. Ингээд Хажидмаа хоёр хүүхди.йнхээ хамт үйлдвэрийн сахи.ул хийн том хашаанд бага дөрвөн ханатай гэр барин дороо тө.вхнөөд ирэв. Хүйтний ам нааш.илж байсан тул тү.лэх түлшн.ээс эхлээд хүний хэрэ.гцээ бара.гдах биш. Тэгэхдээ сэт.гэл ам.ар байх болсон болохоор тэр гурав түүндээ сэтг.эл ханга.луун шар нар бор хоног.ийг өнгө.рөөж байв. Цэдэн хашаа бай.шинг нь з.арж Хажидмаагийн хүс.сэний дагуу цайны сүүний үнэ.э авч өглөө. Цэдэн байнга эрг.эж тойрч тэр гу.равт туса.лна, түлээ нүү.рс авч өгө.хөөс эхлээд хоо.л хүнсн.ий зүйл ч хаяа.даа бари.ад ирэх аж. Хажидмаа хэдий цаар.галавч Цэдэн юу ч хэлэ.лгүй ин.ээгээд Ганц бие би өөр
хэн.дээ өгөх вэ гэхээс өө.рийг үл хэ.лэх аж. Хоёр хүү нь хичэ.элдээ яван, гэрээс ч гар.ахгүй нэгэн хэвийн өдөр хоног.ууд ээл.жлэн хөв.өрсөөр нэг л мэдэ.хэд өөдө.схөн хоёр үр нь өсч өнд.ийн түүнийг юух.ан хээ.хэнд ч гар хүрг.эхээ нэгэнт байж аль хэдийн ту.сад оржээ. Нэг өдөр Ургахнар дүүдээ Чи одоо өдий том болч.ихоод эм.ээтэй унт.аад байх юм, тусдаа унт.аач ядраа.чихлаа гэхэд дүү нь Эмээтэй унтахаар гоё байдаг, яадаг юм би эхнэр авт.лаа эмээт.эйгээ унтана гэхэд Хажидмаа өхөөр.дөн то.лгойг нь илбэн үнсэ.эд миний хүү гара.ад түлээ оруула.ад ир хэмээн хэлэх нь одоо л нэг сэтг.эл нь ама.рч уу даа гэлтэй амга.лан сонсо.гдож байв. * * * За ингээд эгч сургуу.лиа төгслөө дөө. Гоё юмаа би ч бас уда.хгүй дээ, хурдан л төгсч Цэдэн ах шигээ мунд.аг жол.ооч болох юмсан… Миний охин хонхны баяр нь хэзээ билээ? Би хон.хны ба.яртаа
оро.хгүй ээ эмээ Юу гэсэн үг вэ? Зүгээрээ, харин би төгс.өөд ажи.л хий.ж танд туса.лна аа… Ашгүй эгч а.жил хийдэг болч.ихвол гурвуул.ангийнх нь амьдр.ал дээш.илнэ дээ тэ, гурил ху.урч идэх.гүй та.лх авч иднэ. Хажидмаа гуниг.лангуй байгаа ох.иноо ха.раад өм.сөх хувцас.гүйдээ ингэж байна гэдгийг д.ор нь ойлгов. Тэрээр уда.ан ч бодсо.нгүй мар.гааш нь Цэдэнг олж уулз.аад үнээ.гээ зах гарч дор нь за.раадахлаа. Та надаас мө.нгө ава.хгүй юмуу, үнэ.эгээ за.рчихаар…? Зүгээрээ, би чамаас ханг.алттай их а.всан, тэгээд ч одоо эхн.эр чинь юу юугүй т.өрөх гэж байхад чамд мө.нгө хэрэ.гтэй миний хүү Манай Долгор сай.н хүн ойл.гоно, би хувцсыг нь ава.ад өгчи.хье л дөө? Хэрэ.ггүй ээ хэмээн эрс хэ.лэх эмг.эний өөдөөс хэчн.ээн зүтгээд нэмэр.гүйгээ нэгэнт ойлго.сон тэрээр дуугаа хур.аан даган явлаа.
Хажидмаа чимэ.эгүй явж байснаа Цэдээн би чама.ас асууя гээд бод.оод ба.йдаг байлаа. Талий.гаач маань өнгөр.өхдөө чамд нэг бэлэг бэл.дсэн гэж байсан тэр юу байс.ан юм бэ? Би харин таныг асуух.гүй болох.оор мэдэж бай.гаа юм байл.гүй гэж бодоод. Намайг зур.сан байна лээ, яг анх танил.цаж байсан үеий.нхээр минь зур.сан байсан, бид хоёрын хаяа уул.здаг байсан Налайхын тэр нэг хуу.чин сан.дал дээр намайг танай цо.нхруу харж байга.агаар хэдийдээ яаж амжу.улаад зу.рчихсан юм бол. Хаз.гар хөли.йг минь ачуул.аад цаана нь нар жа.ргаж байгаагаар зур.сан байна билээ. Би тэгж байг.аад танд авч.ирч үзү.үлнэ ээ. Аан тэгээ юу, би зах.иа юм байх гэж бод.ож байлаа. Би ч бас хэл.эхэд нь тэгж бо.дсон, хэрвээ тэр үед зах.иа би.чээд миний хүүхд.үүдийг ава.арай гэсэн бол би дурт.айяа ав.ах байсан гэхэд
Хажидмаа нүд.энд нь ну.лимс цийлг.энээд Эгч нь итгэ.ж байнаа, чи сайн хүн, сайхан ч ханьтай учи.рлаа, үнэндээ цагаан сара.ар нэг хөөрх.өн нүдэ.нд дулаа.хан охин дагуу.лаад ороод ир.эхээр эгч нь яаж бая.рласан гээ. Тэр хоёр үнэ.эгээ зарч.ихаад ийнхүү буцан яв.ахдаа араас нь нэг хүн да.гаж байг.ааг анза.арсангүй. Эмээ та яа.ж байг.аа юм бэ, яагаад хай.ртай үнэ.эгээ зар.чихаж б.айгаа юм бэ? Зүгээрээ миний охин, энэ гунж мөд.хөн тугала.ад үр.жинэ. Гурвуулаа марга.аш зах га.рнаа, одоо эр.тхэн ун.тацгаа. Баярлалаа эмээ, би таны ач.ийг хэзээ ч март.ахгүй, ажил хий.хээрээ танд их сүү.тэй олон үн.ээ авч өгнө за…хэмээн хүзү.үдэн үнсэ.хэд Тэгээрэй миний охин гээд инээвх.ийлээд орондоо орлоо. Ургахнар хэдий бо.лохгүй гэдгийг
м.эдэж байсан ч бас чиг ангий.нхнаасаа хоцр.охгүй төг.сөлтийн баяртаа ор.ох бол.сондоо битүүхэн бая.рлах аж. Маргааш нь гурвуулаа зах га.ран хөөр.хөн на.ймаа хийг.ээд эмээ нь хоёр хүүгээ хоо.лонд ор.уулнаа гэсээр за.хын гуан.зруу дагу.улан орлоо. Учралын баяр.лаж байгаа гэдэг той.мгүй Эмээ…би хэдэн хуушуур ид.эж б.олох вэ? Чи ямар айм.аар юм бэ хоёр л бай.хад бол.ох юм бишүү Би чинь том болсон эр хүн тэгэ.хээр тавыг идье тэ эмээ гэхэд Хажидмаа Тэгдээ миний хүү, харин гэд.сээ мэд.ээрэй. Гэнэт ид.эх гэдс.энд хал.тай гэдэг үг ба.йдаг юм шүү… Гурвуулаа их л баяртай гэр өөдөө харив. Автобуснаас бууга.ад эмээ.гийнхээ хоёр талд гаран ам.андаа дуу аялан хөг.жин явах хоёр хүү.хдээ хар.аад Хажидмаа тэнгэрийн хаяа шир.тэн сэтг.эл хангал.уунаар: ” Охин минь ха.рж байна уу, чи минь надад
ямар сай.хан хоёр амьтан үлдэ.эгээд явса.наа. Ээж нь жарг.алтай байнаа, энэ хоёр минь миний амьд.ралыг урта.сгаж, баяр баяс.ал минь болж байна, Пунцагнамжил минь хүнд хэцүү үе бүх.энд чи минь тэнг.эрээс харж нэг бол.омж гар.гаж ө.гдөг байх даа, хөвгү.үд чинь нэг нь арх.инд орж, нөгөөх нь хэл сура.ггүй а.лга болсон. Ямарч байсан хүн.ий ам.наас амар мэнд, баян тарг.ан, сайн явж ба.йгаа гэж сонссон. Хөөр.хий муу бэр минь сая цаг.аан сара.ар ирж зо.лгоод я.всан, их өнг.өлөг са.йн явж байна лээ, би одоо хань иж.илтэй бол гэхэд ду.угүй л инэ.эж ба.йгаад явсан даа. Хоёр ач минь биднийгээ зөндөө са.начихсан байна билээ. Төрсөн хүүгэ.эсээ зугт.аасаныг минь ойл.гож уучлаарай Пунцагнамжил минь”…хэмээн бодон майжи.гнан таава.араа ал.хаж байтал Учрал Эмээ би таныг үүр.ээд явъя, хүү нь
том зал.уу бол.сон юм чинь үүрээд харьч.ихаж чада.хаар болсо.он гээд урд нь суух.ад Хүүе яаж даа.даг юм, эмээ нь зүгээр…өвөө, ээж хоёр.той нь ярь.сан юм, тэд их бая.рлаж байна Эмээ үүрүү.лчихээ яадаг юм, дандаа л эрхл.үүлж хамаг байдгаа ө.гдөг байж даахна уу харъя гээд Ургахнар гараас нь хөтл.өн угзарлаа. Учрал нэг гуйвас.хийснээ дор нь тогтво.роо олон ама.ндаа дуу аялан эмээгээ үү.рэн төв.өггүй ал.хах аж. Дөнгөж сая л хүүгээ ямар том бол.сныг тэрээр ажлаа. Хашааны үүдэнд ир.ээд онгойл.говол гэр нь гэрэ.лтэй хар.агдахад гурвуул гайхан Гэрлээ унтраа.гаагүй юм байх даа, арай хулг.ай орчи.хсон юм биш биз дээ гэсээр яар.ан ор.вол хойд орон дээр нь Хүрэлбаатар унт.аж байх нь тэр. Ширээн дээр хоосон ар.хины ши.л хажу.улдан хэв.тэж, сайхан цэм.цгэр гэр.ийг нь юу ч үгүй онг.ичин эргү.үлсэн хараг.дахад хормын
төдий баяр.лаж байсан гурав амьс.гаа даран гур.ван биенээ ээлж.лэн ширтлээ. Ургахнар нүд нь бүлт.гэнэн авсан хувцсаа ард.аа нуу.гаад гар.ах гэтэл Учрал гар.аас нь барин битгий хэмээн хор.иглон зогсоов. Хажидмаа хуруу.гаа амандаа ава.ачин чишш жаахан ун.таг хэмээн ши.внээд гурвуул аль болох чимээ гарга.хгүйг хичээн юмаа янз.алж эхэл.тэл Хажидмаа санамса.ргүй шанагаа унаган ду.ун гарга.тал Хүрэлбаатар цочи.н сэр.снээ тэр гурвыг хараа.д ярвайн хоёр гараа ал.длан хэд сайн сун.иаж өгө.өд га.лгүй сүүм.ийсэн нүдэ.эр ойр тойрноо харан нэгийг эрж байснаа Хажидмаагийн гараас шан.ага авч бид.оноос ус ху.тган гуд гуд хийн нэг амьсг.аагаар залг.илаад буцааг.аад шидчихэв. Та гурав надаас зуг.таад сайх.ан байна уу, амьд.ралыг минь сүйрү.үлж хая.чихаад, сүүлээ хав.чсан но.хой шиг
гөлг.өнөөд зугт.аад явчи.хна гэж бод.сон уу айн. Би энэ халх.ын хавт.гайгаас хаа.наас ч олоод очно мэдээ. Алив арх.и байна уу дот.ор гэж а.вах юм алга Юу байхав дээ хүү минь, чи са.йн уу? Хэ цэс хүү минь гэнэ шүү, одоо л хү.үтэй гэд.гээ санав уу, байхгүй бол мөнг.ө өгө.өдөх чи архи.нд яв.аад ир Өнөөдөртөө сайхан амра.ад маргаа.ш бо.лохгүй юу… Битгий олон юм яри.ад бай, би амрах амра.хгүйгээ чам шигээр нь заал.гадаг хүн биш, цагта.а та нарыг тэж.ээж л яв.сан байх, марта.ад баас.тайгаа хамт гар.гачихсан уу…хэмээн элдв.ээр хэлэн ширээ ш.аан хаш.гичиж байснаа өөдөөс нь хара.ад зог.сож байсан Учралыг заа.мдан авч Чи муу гөл.өг үхсэ.нээ муухай ха.раав айн, намайг үзэ.н яда.ж байна уу, чам шиг но.хойн цага.ан ба.ас намайг яах юм, энэ хөг.шнийг та хоёр л ядр.ааж байгаа шүү, үхч.их юм бол би
ал.аад хая.чихна гэж мэд.ээрэй…үхс.энээ му.ухай хар.аад байгаа юм, өөрийгөө хэн б.олсон гэж бод.оод байгаа гө.лөг вэ чи хэмээн шана.адан ава.хад Учрал хажуу тийшээ зайл.аад дахин өө.дөөс нь эгц.лэн юу ч хэлэ.хгүй хө.мхийгөө зуун ши.ртэв. Чи их том бол.жээ айн, хө.өш чи муу яв.аад ар.хи оло.од ир гэж байна шүү…хэмээгээд дахин шана.адахад , Хажидмаа, Ургахнар хоёр, хоёр гара.ас нь зу.уран тавиул.ахыг хичээн Хажидмаа өвр.өө ууд.лан хэдэн төгрөг гарган өг.өөд Хүү минь энийг ав.аад яв.ж үз…бидэнд битгий дах.ин төв.өг уд
Чи намайг гэрээ.сээ хө.өж байна уу хэмээн Хажидмааг түл.хтэл Учрал өөрийг нь зөрү.үлэн заа.мдан авч Чи м.уу яах гэж бид.нийг дээрэ.лхээд байгаа юм, тиймээ би том бо.лсон, дахин чамд дээрэл.хүүлэхгүй хэмээн до.роо хийн хаа таар.сан газраа н.үдэж гарав. Урд нь түүний ин.гэж уурл.аж байхыг хэн ч хара.агүй бол.охоор хэсэг балм.агдан байснаа Хажидмаа очин Учралыг Хүрэлбаатарын дээрээс ара.йхийн бо.сгон Тайвшир миний хүү, одоо бо.лно хэмээхэд Учрал уурлас.андаа цээж нь төв.хөлзөн нүднийхээ бул.ангаар му.ухай харан з.огсох аж. Хүрэлбаатар ара.йхийн өндийн завьж.ныхаа цу.сыг ар.чаад
Хажидмаагийн өгсөн мөн.гийг ширээн дэ.эрээс шү.үрэн авч нэг юм хэ.лэх гэснээ ча.далгүй амандаа хар.аал урсг.асаар хаал.гыг нь хүчтэй сав.ан тэдни.йхээс гарлаа. Миний дүү ямар мун.даг байв аа тиймээ эмээ, та ха.рсан уу? Том бол.жээ хүү минь, чи минь зал.уу хүн амьдр.алд олон зүй.лийг үзэ.ж, олон янзын хүн.тэй нүүр тул.ж явна, түрг.эн у.ур хэзээ ч сайн юма.нд хү.ргэхгүй шүү, дахин ингэж уур.лаж бол.охгүй, эмээ нь ойлг.ож байна хэмээн дух.ан дээр нь үн.эрлэн үнсвэл Учрал ус хут.ган ууснаа Эмээ би эгч та хо.ёрыг дахин хэнд ч
дээр.элхүүлэхгүй, бас би хэзээ ч ар.хи амса.хгүй танд амл.аж байна, энэ архи.йг үзэн я.даж байна За одоо тай.вшир… Ургахнар дотроо баярлан дүүгээрээ бах.архан хэвт.эх аж. Одоо бид гурав хэнээс ч ай.хгүй болсон, ямар гоё вэ.
