Анандын ахалсан да.йчид хэдийн их уулсын хаяа дэр.лэн хо.ногложээ. Дайч.ид гэ.сний уч.ир нь эдгээр э.рс бол Хя.тад улст.ай хи.йсэн тав.ан зам.ын байл.дааны 2- р зам болох Ши.лийн го.л – Зуу-Ууд гэх чиглэлд
Чин зүтг.элт гүн Хай.сан, Шудрага баатар Бавуужав нары.н удирл.аган дор тула.лдаж гурв.ан он.ы нүүр үз.сэн цэ.ргүүд билээ. Анан.дын хувьд дөч гаруй удаа өөр.өөсөө илт давуу дайс.ны хүч.тэй нүүр тул.ан ял.ж
байсан турш.лагатай. Тэд хоног.лосон газ.раас хөдөлх.өөр зэхэ.цгээх аж. Харин тэдний ду.нд ява.х нас.тайвтар лам.тан нилээд аян.шсан шинжтэй , Анандын хаж.ууд үн.дсэн тагш.аа ёроо.лдож сууна. Чухам
энэ да.йчдын дунд ганц лам.тан юу хийж яв.ааг хэн ч хар.сан гай.хмаар. Учирыг нь л.автай тэд.ний а.хлагч Ананд л мэд.эж ба.йгаа бизээ. Ананд бол цэр.эг зэвс.гийн эрд.эмд нэн боловсо.рсон Хар.чин эр
юм. Баатар Гүн Бавуужавыг дагаж хат.уу хү.түү олон тула.аныг элэ.эсэн түүнд ганц Дорлиг мэти.йн хулг.айг ба.рих юу.хан байхав. Гэвч бар.ихаас өмнө энэ их уу.лнаас түү.нийг ол.ж авн.а гэдэг л бэ.рх
байлаа. Гомбо өвг.өн гэнэт гар.ч ирсэн морт.онгуудаас их.эд цэр.вэв. Бүгд бу.у зэв.сэг агс.сан хор.ь орч.им этгэ.эд байх. Тэд цув.аа болон яв.ах бөгөөд түрү.үч нь Баатар, Гомбо хоёр дээр ир.ээд жол.оо т.атан буу.цгаав. тэдний д.унд зүс бу.руу ша.р тол.гойтой эрс ч ха.рагдана. Тэд Сая.ны нур.уунаас эх.лэн барт.аалан явса.ар хи.л да.вж Хэнтийн нуруу.наа и.рсэн Чингис – Оолын хамсаа.тан дээрэ.мчид байлаа. Тэднийг Хаяам – оол гэгч удир.дах бөгөөд тэрбээр Чингис- оолын төрс.өн дүү нь ажээ. Ахыг.аа уу.ланд хүний нут.гийн эзэн.гүй х.өвчид орх.иод ирсэнд Хаяам галзуур.тлаа уурл.аж бүг.дийг нь хяда.ад ганц за.мчлах хүн үлдээ.ж өөрийн эрс.ийг авч ирсэн нь энэ ээ. – За сайн явцгаа.ж байна уу хэмээн Гомбыг мэн.дэлхэд тэд хариу мэн.длэв. Их этгээ.д аялагт.ай зарим үг нь ойлг.огдохгүй мэт байсанд Баатар гайхасхийнэ. Ямартай ч нама.йг нэхэ.х улс биш бол.олтой гэж дотроо бод.ож суулаа. Харин өв.гөн Гомбо тэдэнтэй яри.лцсаар. Гомбо Баатар тийш хандан – Эд х.үн ха.йж яваа гэх юм. Сонин л юм даа үнэх.ээр
ша.рхтай хүн үлдээг.ээд явлаа гэхэд өдийд мажи.йсан байлгүй дээ. Зү.с бу.руу ч бидэнд гэ.мгүй байх хоёул хөдөлнөө гээд цааш эрг.эн сах.алт эртэй ямар нэгийг ярилцана. Хичн.ээн сайн сон.соод ч тэр эри.йн яриаг Баатар үл ойлгоно. Уг нь яалт.чгүй л монго.лоор яр.иад байх шиг. Ө.вгөн тэдэнд хандан – За бид одоо хөдлөе дөө, нарны эрт г.азар дөх.өе гээд гар.аар өвд.өгөө тула.н өндийлөө. Энэ үед нөгөөх сах.алт эрт ямар нэг үгийг чанг.аар хэлэв. Үүнтэй зэрэгц.ээд тэдний эсрэг хо.риод бу.уны онго.рхой х.ар ам ха.рлан чиглэлээ. Гомбо өвгөн Баатарт: – За хүүх.ээ хэр.эг биш.длээ таг.на ур.ианхай ха.вийн улс шиг байна. Юутай ч бай.длыг хар.аад, бүү эсэрг.үүц хэмээн шивн.эж амжив. Нар хэ.дийн бар.уунаа ташжээ. Дорл.игийн тэ.вчээр алд.агдан – Муу өг.өр өвг.өн ха.ачдаг байнаа. Хоёул ингээд л х.эвтээд бай.х уу гэхэд Уриан.хай эр – Надад ч бас и.нгээд хэ.втэх хү.сэл огт алга. Энэ ором.жноос .нь хэрэ.гтэй бүхнээ ава.ад хэд.эн морь.дыг нь хөтл.өөд яв.чихмаар л байна. Чи л заа.вал хөн.өөх ёс.той гэсэн байхаа хэмээв. Дорлиг хэсэг бод.ол бол.он су.уснаа – Тиймээ . Тийм шүү за.авал бод.ийг нь хө.тлөнө
хэмээн шаз.уур зү.үж хэллээ. Эцэстээ хэсэг ярилц.аад тэр хоёр дахин нэг хоног хүл.ээгээд ирэ.хгүй бол явха.ар тохир.олцов. Баатарын бу.уг Гомбын хэт хута.гын хамт дээрэм.чид хур.аан авчээ. Тэднийг цува.аны дунд хийн явцг.аах бөгөөд хо.оронд нь яриа өрн.үүлэхгүй гэж бас ч чан.длан зайтай.гаар хар.галзах ажээ. Гомбо яах талаар бод.ол болон хаа нэг зам за.асан дүр үз.үүлж явна. Учир нь дээр.эмчдийн за.мчилж ирсэн хүн Чингис -Оолыг үлдэ.эсэн анч.дын отог.ийг оло.хгүй мух.ардсан байна. Тиймээс уул.ын өвгө.нийг мэд.эх бүх ото.г хий.гээд хүн ор.огнож болох газр.уудыг заа.ж өг хэмээн тулга.сан байлаа. – Эднээс хэ.рхэн са.лах вэ Баатар хүүг.ээ л дутаал.гачих юмсан хэмээн Гомбо бод.ол болон явна. Гэнэт нэги.йг са.нав боло.лтой цийл.гэр х.өх нүд нь гэрэ.лтэх шиг боллоо. Харин Баатарын хувьд яах ийх учир.аа үнэн.дээ оло.хгүй байлаа. Гагцх.үү ө.вгөн Гомбыг яа.х бол хэм.ээн бодно. Өвг.өн ямартай ч нэги.йг тун.гааж буй нь лавтай . Тиймээс одоо.хондоо хэлс.нээр нь эсэрг.үүцэж, зуг.тах гэж оролд.охгүй байя хэм.ээн бодно. Олон мо.рьтон буца.ад уул өөд зуг.уухан өгс.сөөр. Хаа нэг морьд тург.илахаас өөр ави.а тэднээс үл гарна. Ядам өвг.өний умг.ар бор гэрт Навааннэрэн ноён Галсан хиа нар сууна. Харин гэрийн
зүүнтэй байх на.мхан мод.он ор.он дээр Ядам хө.гшин хэв.тэх агаад от.оч ө.вгөн суда.сыг нь бари.ад нүд.ээ ха.гас а.нин байх. Навааннэрэн – Дамиран гуай … яаж байна гэхэд өвг.өн о.точ түүн.рүү зө.өлөн э.ргэж , тол.гой сэ.гсрээд бослоо. Хэсэг ду.угай суус.ан ноён – За та хоёр гарч бай даа гэхэд Галдан , Дамиран нар чимэ.эгүйхэн гарч одов. Навааннэрэн өв.гөний өмнө ой.ртож суугаад – За ах минь та сэтг.элээ бүү чилээ. Тэр өдөр Баатарыг би орг.уулсан юм. Хүү тань ал.захгүй са.йн яваа. Та ам.ар бай.гтун хэмээв. Бүтэн 4 хоног амьт.ай амь.гүйн хоо.ронд хүү.гээ бодон шан.алаад гол нь тас.арч чадах.гүй өөрийг.өө зов.оож ба.йсан Ядам өвг.өнд энэ үг ус а.гаар мэт хэ.рэгтэй бай.сныг өөр х.эн ч үл ойлгоно. Хөгши.ний унь шир.тэн г.өлөрч байсан нү.д сая л нэг цав.чилж, том гэгчийн ганц д.усал ну.лимс хац.арыг нь э.сгэн у.рсах аж. Тэр хэдий үгэ.эр хэ.лж ча.даагүй ч эзэн ноёндоо мянга.нтай талар.хаад эц.сийн амь.сгал татлаа. Хүү.гээ хү.лээсэн эц.гийн хүс.эл хорво.огийн хат.уу үнэнд гү.йцэгдэж тэн.гэртээ одс.он нь энэ байв.Нэг ч амра.лгүй бүтэн өдөр ш.өнө ма.цсан Хаяам – оолын цуваа уу.лын өв.гөний а.гуйд тун ч дөх.өж иржээ. Баатар газр.ын барим.жааг хараад өвгөн оро.мжруугаа дагуулан явж буйг эрт гадарлас.ан ч ямар
учи.ртайг уха.хагүй л явна. Харин Гомбо өв.гөний хувьд тэднийг агуй.даа дагу.улж оч.их нь зөв гэж узжээ. Учир нь агу.йн муха.раас га.дагш г.арч , шууд ба.йц ха.дны у.рд байх их мод.руу ор.дог хоёр ч хонг.ил бай.дгийг хэн ч анза.арахгүй билээ. Түүнтэй бараг бүт.эн ули.рал ша.хуу хамт байсан Баатар ч ан.заарч бай.гаагүй юм. Бүтэн өдөр , шөнө амра.лтгүй явс.ан хүмүүс ал.жааж яд.арч байгаа. Дээр нь ха.р усна.ас өөр зүйл.гүй яваа тул тэдний агу.йд цайл.ж саат.ах нь дам.жиггүй. Энэ хооронд л Баатар хүүгээ хонгило.ор зугта.алгая гэж тоо.цоолжээ. Гэвч Баатар хү.үг нь өчи.ггүй хор.оох өстө.н хад.ан агу.йд нь хүл.ээж буйг өвг.өн даанч гадарл.асангүй. Чухамдаа яаж ч мэд.эхсэн билээ. Хадан цохи.оны ор.ойд дура.н та.вьж су.усан Чингис – оол Дорлигийг яаравч.лан дуудав. Дорлиг тэс.гэл алд.раад доош буу.ж мах чан.аж байсан билээ. До.рлиг яа.ран гү.йж очво.л уриа.нхай эр ур.гах нар.ны доо.хнуур ху.руугаар заа.ж урт гуй.лан дур.ангаа Дорлигт ат.гуулав. Заасан зүгт нь хар.ваас мод.ны чөлөө.гөөр олон морь.тон нэг үзэ.гдэж, хэсэг да.лд орон өгсө.ж буй нь харагдлаа. Хамгийн түрүүнд Навааннэрэн, Чүлтэм бэйс нарын хүмү.үс өөр.ийг нь
нэ.хэн ирж.ээ гэх бодо.л тол.гойд нь харвав. Дорлиг: – Эд на.майг хай.ж ява.агаас гарц.аагүй гээд Чингис – оолруу харвал ца.адах нь тайвн.аар – Энэ хад.ан ич.ээг ш.ууд ирэ.эд олчи.хгүй нь лав шүү дээ . Хоёул чимээ гар.галгүй энд.ээсээ а.жиглаж байя. Тэгээд ч зөвх.өн чи орг.одол босу.ул биш би.дний хувь тави.лан ад.ил гэв. Ингээ.д ман.ь хоёр өндө.р цохио.ны оро.йд би.есийг далдл.аад дура.ндсаар. Харин тэдгээр хүсү.үс шив.эр их мод.одруу оро.од үзэгд.эхээ болилоо. Ламт.аны ая.сыг харан тийм ч ша.лмаг урагш.илж ча.дахгүй байгаадаа Ананд багахан бух.имдана. Гэхдээ тэд явс.аар их хөв.чийн гүнр.үү нэгэнт о.рчихсон байлаа. Ананд настай л.амд хандан : – Лам.тан гуай бид ахиад яв.ах ё.стой юу аль эсвэл энэ хав.иас боло.х болов уу хэмээв. Шөнөд.өө жин.дэж хоно.сон лам.тан хал.уун цай оочл.он өглөөн нарнаа биеи.йг ээ.х мэт с.уух зуураа – Ахиад хойд зүг өөд бага.хан дө.хсөн нь зөв буй.заа хэмээн их л нам.жирдаж өгүүлэв. Энэ ба.йдлыг нь хар.аад Ананд бас л унд.уйцана. Хар багаас а.н гө.рөө, д.айн тула.аны эр.дэмд шамд.сан тэр угаа.с ла.м нарт төд.ий л элгэм.сүү биш билээ. Ша.шинд
итг.эх итг.элээр ч мохос.хон хүн. Яалт ч үгүй баат.ар эзэ.нийх нь туша.ал болохоор л арга.гүйн эрх.энд ийн яваа билээ. Юутай ч тэд их уул.сын гү.нрүү дах.ин урагш.илахаар болжээ. Дорлигийг харс.аар байтал олон морь.тон шууд.хан явс.аар уул.ын өвг.өний оро.мж чигтээ модо.друу шур.гаад ор.чихов. – Чүлтэмийн нохо.йнууд өв.гөн чөтг.өртэй замд таа.раад энд ирж байгаагаас за.йлахгүй одоо яах вэ гэвэл уриа.нхай эр мөн л тай.внаар – Одоо нэгэнт тиймдээ тулс.ан бол до.ош буу.ж агу.йнаа бу.у сум.ыг зэх.ээд эндээ хүлээе. Бид аш.игтай бай.рлалд байгаа шүү. О.рж ирэ.х ганц га.зар нь нүд.нээ илх.эн байна. Цох.ионы өв.рөөс мац.на гэж байхгүй. Ма.цлаа гэхэд тэдэнд я.марч аш.иггүй гэлээ. Энэ уриа.нхай эр бол үз.сэн туул.саны хувьд Дорлигоос огт.хон ч дут.ахааргүй бөгөөд харин ч ил.үүтэй дари.йн ут.аа үнэ.рлэж яв.сан нэгэн билээ. Тэд нэгэнт ши.йдээд агуй.д бай.сан б.уу су.м нэг бү.рийг цо.хионы ор.ойд гарган тул.аанд бэлд.эв. Тэд хүлэ.эсээр….. Цай чан.ах хэр.ийн хуг.ацаа өнгө.рхөд олон морь.тон цо.хионы зүү.нтэй ёро.олоор нар.ийн жим даг.ан орж ирлээ. Үүнийг хоёр эр нү.дээр хар.аагүй ч чим.ээгээр нь сон.ордон мэд.эрч байлаа. Хадан хаша.аны
зав.сараар түрү.үлэн уулын өв.гөн Гомбо орж ирлээ. Дорлиг бууг.аа цэнэ.глэн он.илов. Араас нь өн.дөр б.иерхүү эр ор.ж ирэв. Түүнийг х.арсан Чингис – оол яаран Дорлиг.ийн бу.уг доош дар.аад Хаяам… хэмээн чан.га хашги.рсаар бослоо. Тэрх.эн зу.ур яг юу бо.лоод байгааг Дорлиг огтхон ч ухс.ангүй. Урианхай эр шу.удхан босо.од доош уру.удан гүйх шах.уу хар.айлаа. Өгөнтэй хамт орж ирсэн этгэ.эд дуу алд.ан түүнтэй тэв.рэлдэв. Чингис – оолыг авах.аар түүний нөхө.д иржээ гэдгийг л б.ух Дорлиг сая л ойлгожээ. Тэрхэн зуур Баатар муу но.хойн г.өлөг хаа байна гэж нүдэ.эр ха.йв цу.вран орж ирсэн дөрөв таван хү.ний дунд Баатар хараг.дсангүй. Ури.анхай эр дүү.дээ хандан – Би энд Халх.ын нэг са.йн эр.тэй учи.рсан шүү тэр байна хэмээн ха.дан дээр санда.йлан суух Дорлиг өө.д за.агаад. Үргэлжлүүлэн – Энэ өвгөн ча.мтай бай.гаа хойно бас нэг за.луу эр б.айх ёстойсон. Манай Дорлиг түүнтэй тоо.цоо бо.дох учир.тай, би тус.лана гэж амл.асан юм гэв. Хая.ам орж ирэ.эд байсан нө.хдийн зүг эргэн хара.ад толго.й дох.иход
гаднаас Баатарыг хоёр эр харгалз.ан орж ирэв. Үүни.йг хар.сан Дорлиг шу.удхан буу.гаа ш.үүрч ава.ад о.ниллоо. Энэ бүгд.ийг харж зо.гссон Гомбо өв.гөн ганц ухас.хийн Баа.тарыг тэ.врэн уналаа. Гүн их тай.гыг цочо.он б.уун дуу т.ас хийн нүрг.элвэй. Нар ба.руунаа та.шаад хэ.зээ мөд.гүй уу.лсын цаа.гуур о.рох дөхжээ. Лам.тан Ананд өөд хар.аад – Жаа хү.үхээ эндээс болно гэж ү.зэж байна хэмээв. Ананд мор.ины ам.ыг татан зогс.оогоод цэргү.үдээ буух.ыг тушаав. Тэд яара.вчлан бу.уж, зарим нь мор.ьдоо адг.уулж, нөгөө хэсэг нь л.амтанд олб.ог тэрг.үүтнийг дэ.всэж өгөв. Дэвс.сэн олб.ог дээр суу.гаад лам.тан нэгэн за.луу ц.эргийг дуудан урдаа суу.лгаад гарт нь оч.ир атг.ууллаа. Буд.дын ш.ашны ла.м нарын үйл.ддэг СУ.М ГҮ.ЙЛГЭХ – хэмээн нэр.лэдэг з.ан үй.лийг гүйц.этгэх гэж байгаа нь энэ билээ. Ламта.ны өмнө с.уух цэ.ргийг Нийслэл хүрэ.энээс гар.ахын өмнө тусга.йлан со.нгосон байна. Лам.тан с.ум буюу оч.ирыг залуу хүү.д атгу.улж, ном у.нших учиртай. Ном.ын хүч сум.ыг ам.илуулж, түүнийг атга.сан эр өөр.ийн ухаа.нгүй бо.лоод зөвхөн сум.ны за.асан зүгт довт.олгон орг.одол
хулг.айг ол.ж очи.х ёст.ой ажээ.Энэ бүхэн нь Анандад анх.наас итгэм.ээргүй зүйл байсан бөгөөд үнэ.н худ.лыг өөрийн биеэ.р нот.лохоор хүл.ээж байлаа. Лам.тан хо.нх дам.ар юугаан зэхэ.эд завил.ан су.уж номоо ун.шиж эхлэв . Намрын шар наран бар.уун уу.лсын орой.д дав.хцаж, их хөв.чийн эрт.эч үдэ.ш юу юу.гүй нөмр.өх авай…
